Orzecznictwo

Kwestię odpowiedzialności przewoźnika za przewożony towar w międzynarodowym transporcie reguluje Konwencja o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów (CMR) I Protokół Podpisania, Sporządzone w Genewie 19 maja 1956 r. (dalej zwana „Konwencją CMR”)

Zapisy Konwencji CMR stosuje się do wszelkich umów na przewóz drogowy, zarobkowy niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy, stosownie do ich oznaczenia w umowie, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się (art. 1 ust. 1 Konwencji CMR).

Uszkodzenie towaru rozumiane jest jako zmiana jakościowa która prowadzi do obniżenia wartości użytkowej lub handlowej i może dotyczyć całości bądź części przewożonego towaru.

Zgodnie z art. 17 Konwencji CMR „przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpiło w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy”. Przepis wymaga zatem spełnienia (łącznie) trzech poniżej wskazanych przesłanek:

• całkowitego lub częściowego zaginięcia lub uszkodzenia towaru,
• powstania szkody z tego tytułu,
• związku przyczynowego pomiędzy zaginięciem lub uszkodzeniem, a powstałą szkodą.

Jednocześnie Konwencja CMR (art. 17 ust. 2 Konwencji CMR) umożliwia uwolnienie się od powyższej odpowiedzialności w przypadku, gdy zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie spowodowane zostało winą osoby uprawnionej, jej zleceniem nie wynikającym z winy przewoźnika, wadą własną towaru lub okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec.

Dodatkowo zgodnie z art. 17 ust. 4 Konwencji CMR, Przewoźnik jest zwolniony również od swej odpowiedzialności, jeżeli zaginięcie lub uszkodzenie towaru powstało ze szczególnego niebezpieczeństwa wynikającego z jednej lub kilku następujących przyczyn:

• użycia pojazdów otwartych i nie przykrytych opończą, jeżeli to użycie było wyraźnie uzgodnione i zaznaczone w liście przewozowym;
• brak lub wadliwe opakowanie, jeżeli towary, ze względu na swe naturalne właściwości, w razie braku lub wadliwego opakowania, narażone są na zaginięcie lub uszkodzenie;
• manipulowanie, ładowanie, rozmieszczenie lub wyładowanie towaru przez nadawcę lub przez odbiorcę albo przez osoby działające na rachunek nadawcy lub odbiorcy;
• naturalne właściwości niektórych towarów, mogące powodować całkowite lub częściowe ich zaginięcie albo uszkodzenie, w szczególności przez połamanie, rdzę, samoistne wewnętrzne zepsucie, wyschnięcie, wyciek, normalny ubytek lub działanie robactwa i gryzoni;
• niedostateczność lub wadliwość cech lub numerów na sztukach przesyłki;
• przewóz żywych zwierząt

Kluczową kwestią jest to aby wszelkie uzgodnienia w tym zakresie (np.: użycia pojazdu otwartych – nie przykrytych opończą) bezwzględnie znalazły się w międzynarodowym samochodowym liście przewozowym (zwanym dalej „listem przewozowym”). Brak tych zapisów w liście przewozowym powodować będzie brak możliwości powołania się na te przesłanki a co za tym idzie odpowiedzialność Przewoźnika za zaginięcie lub uszkodzenie przewożonego towaru.

Pamiętać należy, iż zgodnie z art. 18 ust. 1 Konwencji CMR dowód, że zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie spowodowane było jedną z okoliczności zwalniających Przewoźnika z odpowiedzialności opisanych w art. 17 ust. 2 Konwencji CMR ciąży na Przewoźniku.

Szkoda nastąpić powinna w czasie między przyjęciem towaru przez Przewoźnika a jego wydaniem Odbiorcy. Zgłoszenie szkody bądź innych zastrzeżeń wobec Przewoźnika powinno nastąpić w momencie wydania przez niego towaru Odbiorcy (bądź w terminie 7 dni od daty dostawy towaru w przypadku uszkodzeń ukrytych – niewidocznych).  Zatem jeżeli Przewoźnik dostarczy towar, a Odbiorca nie zgłosi żadnych zastrzeżeń Przewoźnikowi w momencie wydania (bądź w terminie 7 dni od daty dostawy w przypadku uszkodzeń niewidocznych) dalsze podnoszenie zarzutu uszkodzenia towaru jest niedopuszczalne.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 Konwencji CMR jeżeli Przewoźnik obowiązany jest zapłacić odszkodowanie za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru, odszkodowanie to oblicza się według wartości towaru w miejscu i w okresie przyjęcia go do przewozu.

Wartość takiego towaru zgodnie z art. 23 ust. 2 Konwencji CMR określa się według:

• ceny giełdowej, bądź w razie jej braku,
• bieżącej ceny rynkowej, a w razie braku jednej i drugiej,
• zwykłej wartości towarów tego samego rodzaju i jakości.

Pamiętać należy, iż istnieją również ograniczenia co do wysokości odszkodowania oraz dodatkowych kosztów związanych ze szkodą:

• Odszkodowanie nie może przekraczać 8,33 jednostki rozrachunkowej za 1 kilogram brakującej wagi brutto towaru (art. 23 ust. 3 Konwencji CMR).
• Przewoźnik zwraca przewoźne, cło i inne wydatki poniesione w związku z przewozem towaru, w całości w razie całkowitego zaginięcia i proporcjonalnie w razie częściowego zaginięcie towaru – inne odszkodowania się nie należą (art. 23 ust. 4 Konwencji CMR).

Konwencja CMR (w art. 23 ust. 6) przewiduje również możliwość swoistego rozszerzenia odpowiedzialności Przewoźnika w przypadku gdy zadeklarowano wartość towaru lub zdeklarowania specjalnego interesu w jego dostawie, zgodnie z artykułami 24 i 26.